Dịch vụ tên miền (DNS) đóng vai trò then chốt trong việc chuyển đổi tên miền thân thiện với người dùng sang địa chỉ IP mà máy tính có thể hiểu được, cho phép các thiết bị kết nối trực tiếp đến các tài nguyên mạng từ xa. Thông tin này được tải khi bạn kết nối tới các nguồn khác nhau và toàn bộ dữ liệu sẽ được lưu vào bộ nhớ đệm cục bộ để tránh phải lặp lại cùng một quá trình cho mỗi yêu cầu. Việc sử dụng máy chủ DNS do các nhà cung cấp lớn như Google hay Cloudflare cung cấp tuy tiện lợi và đáng tin cậy, nhưng lại không đảm bảo hoàn toàn quyền riêng tư của bạn.
Nếu bạn muốn bảo mật toàn diện kết nối của mình với thế giới bên ngoài, đã đến lúc cân nhắc tạo một máy chủ DNS riêng. Quá trình này có thể thực hiện dễ dàng chỉ với OPNsense, Unbound và một vài phút rảnh rỗi.
Unbound là gì và tại sao nên có một máy chủ DNS tùy chỉnh?
Unbound là một công cụ mạnh mẽ tích hợp trong OPNsense, có thể hoạt động như một máy chủ DNS độc lập hoàn chỉnh. Bên cạnh đó, bạn cũng có thể tận dụng Unbound cho các tác vụ nhỏ hơn như ghi đè tên miền (overrides) cho các dịch vụ nội bộ, giúp chúng hoạt động liền mạch cả trên mạng LAN lẫn bên ngoài mà không cần chuyển đổi giữa địa chỉ IP cục bộ và tên miền. Việc sử dụng Unbound làm máy chủ DNS thay vì ISP, Google hay các công ty khác chủ yếu xuất phát từ nhu cầu về quyền riêng tư, hiệu suất, bảo mật và mong muốn tự chủ hoàn toàn (self-hosting).
Có một vài yếu tố khiến việc này đáng để cân nhắc, nhưng quan trọng nhất đối với nhiều người là bảo mật, đặc biệt là các giao thức DNS-over-TLS (DoT) và DNS-over-HTTPS (DoH). Unbound (và cả OPNsense) hỗ trợ các giao thức DNS được mã hóa này ngay từ đầu. Mọi thứ có thể được cấu hình chỉ trong vài phút, giúp ngăn chặn bất kỳ bên thứ ba nào can thiệp vào các truy vấn DNS của bạn. Chỉ vì kết nối của bạn được mã hóa không có nghĩa là các tra cứu DNS của bạn cũng vậy.
Bạn có thể đã quen thuộc với Pi-hole, một nền tảng phổ biến để chặn quảng cáo và các nội dung không mong muốn. Unbound cũng có thể thực hiện điều này với các danh sách chặn tùy chỉnh (custom blacklists), tùy thuộc vào mức độ tinh chỉnh bạn muốn thực hiện. Hiệu suất cũng là một lợi thế lớn, vì mọi thứ đều diễn ra cục bộ. Unbound có thể làm việc với các máy chủ gốc (root servers) để tạo bộ nhớ đệm các mục nhập, giúp giảm thời gian tải trang đáng kể. Hơn nữa, vì được tích hợp sẵn trong OPNsense, Unbound rất nhẹ, dễ cài đặt và sử dụng.
Giao diện cấu hình Unbound trên OPNsense hiển thị danh sách chặn quảng cáo và các quy tắc lọc nâng cao
Hướng dẫn cấu hình Unbound trên OPNsense nhanh chóng và hiệu quả
Việc thiết lập Unbound trên OPNsense dễ dàng hơn bạn nghĩ. Tất cả những gì bạn cần làm là đăng nhập vào tường lửa OPNsense của mình và điều hướng đến phần Unbound.
- Kích hoạt Unbound: Truy cập Services > Unbound và đánh dấu chọn để bật tính năng này.
- Tắt chế độ chuyển tiếp (Forwarding Mode): Bỏ chọn ô “Forwarding Mode”. Thao tác này sẽ buộc tất cả các yêu cầu DNS được Unbound xử lý trực tiếp thông qua các máy chủ gốc thay vì dựa vào các dịch vụ bên ngoài như Google hoặc Cloudflare, đảm bảo tính tự chủ và riêng tư tối đa.
- Thiết lập quyền kiểm soát truy cập (Access Control): Đặt quyền truy cập phù hợp cho mạng LAN của bạn (thường là 192.168.1.0/24 hoặc dải IP mạng nội bộ của bạn), cho phép lưu lượng truy cập DNS đi qua.
- Kích hoạt DNSSEC: Tôi đặc biệt khuyến nghị bật hỗ trợ Domain Name System Security Extensions (DNSSEC) để đảm bảo các phản hồi DNS được xác thực bằng mật mã. Điều này cực kỳ quan trọng đối với những ai coi trọng quyền riêng tư (và tại sao bạn lại tự thiết lập máy chủ DNS nếu không phải vì điều này?), giúp bảo vệ mọi thứ khỏi các cuộc tấn công tiềm tàng.
- Xóa các mục DNS cũ: Cuối cùng, và không kém phần quan trọng, chúng ta cần vào cấu hình của OPNsense để xóa tất cả các mục máy chủ DNS hiện có và vô hiệu hóa danh sách máy chủ DNS bị ghi đè bởi DHCP/PPP trên WAN.
- Bảo mật bổ sung (Tùy chọn): Nếu muốn tăng cường bảo mật, bạn có thể chặn cổng 53 để ngăn chặn mọi rò rỉ DNS từ mạng LAN. Tuy nhiên, với các bước trên, mọi thiết bị trong mạng của bạn sẽ bắt đầu sử dụng máy chủ DNS do Unbound cung cấp trên tường lửa OPNsense thông qua DHCP.
Chỉ với vài bước đơn giản, OPNsense sẽ tiếp quản ngay lập tức và mọi truy vấn DNS sẽ được định tuyến qua máy chủ Unbound mới của bạn. Điều tuyệt vời nhất khi sử dụng Unbound là nó có thể chạy trên hầu hết mọi phần cứng có CPU được hỗ trợ.
Bảng điều khiển tổng quan (Dashboard) của OPNsense, hiển thị trạng thái hoạt động và các cài đặt mạng quan trọng
Lợi ích vượt trội của DNS riêng cho Home Lab và Smart Home
Nếu bạn nghiêm túc trong việc xây dựng một phòng thí nghiệm tại nhà (home lab) với nhiều vùng chứa Docker và dịch vụ khác, việc bổ sung một máy chủ DNS riêng vào hệ thống là một cách tuyệt vời để bảo vệ ngôi nhà và cơ sở hạ tầng được quy hoạch tỉ mỉ của bạn khỏi các cuộc tấn công tiềm ẩn. Mục tiêu của việc tự chủ (self-hosting) là để bạn không phải rời khỏi mạng LAN gia đình để thực hiện bất kỳ tác vụ nào. Việc sử dụng máy chủ DNS do một công ty khác quản lý đòi hỏi tất cả các thiết bị mạng của bạn phải kết nối ra bên ngoài để được hỗ trợ trong việc kết nối đến các máy chủ khác.
Đó là lúc máy chủ DNS tùy chỉnh của chúng ta phát huy tác dụng. Nó loại bỏ nhu cầu mọi thứ phải liên hệ với thế giới bên ngoài cho các truy vấn DNS. Và bởi vì Unbound giao tiếp trực tiếp với các máy chủ gốc và xây dựng bộ nhớ đệm riêng, bạn sẽ không liên tục gửi các truy vấn ra bên ngoài. Khả năng cấu hình việc sử dụng tên miền cho các kết nối nội bộ làm cho mọi thứ trong một ngôi nhà thông minh trở nên dễ dàng hơn, và Unbound rất tuyệt vời trong việc cung cấp các phương tiện để thiết lập các ghi đè tên miền (overrides) này.
Cho đến nay, trải nghiệm này thực sự rất tuyệt vời và tôi không thấy lý do gì để quay trở lại với các máy chủ DNS công cộng. Việc tự chủ hoàn toàn các truy vấn DNS không chỉ mang lại sự an tâm về quyền riêng tư và bảo mật mà còn cải thiện đáng kể hiệu suất tổng thể của mạng gia đình.
