Không phải thể loại game nào cũng có thể tồn tại mãi mãi. Một số dần mai một khi xu hướng chơi game thay đổi, số khác biến mất do công nghệ tiến bộ, và có những thể loại chưa kịp cất cánh vì giới hạn phần cứng. Nhưng như bất kỳ “retro gamer” nào cũng biết, không có thể loại nào thực sự biến mất vĩnh viễn. Thay vào đó, chúng trở nên khó tìm hơn, hoặc tiến hóa – với các cơ chế và ý tưởng cốt lõi sống sót theo những cách không ngờ. Ngay cả khi một thể loại game mờ nhạt khỏi dòng chính, nó vẫn có thể phát triển mạnh mẽ trong các cộng đồng nhỏ. Điển hình là Project Zomboid, một tựa game sinh tồn góc nhìn isometric sâu sắc, mang đậm hơi thở của những tựa game kinh điển cuối thập niên 90, nhưng vẫn tiếp tục phát triển nhờ đội ngũ phát triển tận tâm và cộng đồng người hâm mộ trung thành.
Có thể bạn vẫn còn chơi những tựa game này, có thể bạn ước mình có thể, hoặc đơn giản là bạn thích xem chúng được chơi trên YouTube. Dù thế nào đi nữa, hãy cùng dancongnghe.net nhìn lại một số thể loại game đã lặng lẽ chìm vào quên lãng trong khi ngành công nghiệp game không ngừng tiến về phía trước.
Người chơi sử dụng tay cầm 8Bitdo M30 kiểu retro để chơi game trên điện thoại thông minh, minh họa cho trải nghiệm chơi game cổ điển được nâng cấp.
1. Kinh Dị Sinh Tồn Góc Nhìn Cố Định (Fixed-Camera Survival Horror)
Từ những góc quay ám ảnh đến hành động góc nhìn thứ ba
Kinh dị sinh tồn là một trong số ít thể loại game mà việc điều khiển cứng nhắc và tầm nhìn hạn chế không phải là khuyết điểm – chúng là một phần của yếu tố kinh dị. Cuối thập niên 90 và đầu những năm 2000, các tựa game như Fatal Frame II và Clock Tower 3 đã sử dụng góc quay camera cố định để giữ người chơi luôn ở trạng thái bất an và dễ bị tổn thương. Không giống như các game hành động, nơi bạn luôn có thể nhìn thấy những gì phía trước, các tựa game kinh dị này buộc bạn phải đối mặt với những góc nhìn đầy ám ảnh, khiến mỗi hành lang tối tăm và âm thanh phát ra từ ngoài màn hình trở nên đáng sợ hơn.
Điều này không chỉ tạo nên bầu không khí u ám – Fatal Frame còn đẩy cao sự căng thẳng bằng cách giới hạn tầm nhìn của bạn thông qua Camera Obscura, buộc bạn phải đối mặt trực diện với các hồn ma. Clock Tower 3 sử dụng các góc quay điện ảnh để biến những hành lang thành bẫy tử thần ngột ngạt. Camera cố định cũng cho phép tạo ra những bố cục rùng rợn – một cái bóng lướt qua phía sau, một cánh cửa tự nhiên mở ra, hoặc nhận ra chậm rãi có thứ gì đó đang theo dõi bạn.
Tại sao nó biến mất?
- Người chơi muốn kiểm soát nhiều hơn: Khi góc nhìn thứ ba và góc nhìn thứ nhất trở thành tiêu chuẩn, thể loại kinh dị cũng đi theo xu hướng này.
- Kinh dị góc nhìn thứ nhất lên ngôi: Các tựa game như Amnesia và Outlast đã chứng minh rằng sự nhập vai toàn diện đáng sợ hơn là sự giới hạn.
- Chuyển đổi sang kinh dị hành động nặng: Resident Evil 4 giới thiệu hệ thống chiến đấu mượt mà, điều khó thực hiện trong các game góc nhìn cố định.
Kinh dị sinh tồn góc nhìn cố định không biến mất – nó đã tiến hóa. Các tựa game như The Last of Us và thậm chí cả bản làm lại của Resident Evil 2 vẫn giữ được sự căng thẳng và quản lý tài nguyên của kinh dị cổ điển nhưng mang lại cơ chế di chuyển và chiến đấu hiện đại. Trong khi đó, cảm giác ngột ngạt của Clock Tower đã tìm thấy sức sống mới trong thể loại kinh dị góc nhìn thứ nhất, nơi tầm nhìn hạn chế vẫn còn đáng sợ.
Dù các tựa game AAA đã chuyển mình, phong cách này vẫn tồn tại trong không gian game indie. Tormented Souls đã tái tạo trung thực công thức kinh điển, chứng minh rằng dù kinh dị chính thống đã thay đổi, vẫn có một lượng lớn khán giả yêu thích sự kinh hoàng được đóng khung một cách hoàn hảo.
2. Game Sử Dụng Thiết Bị Ngoại Vi Chuyên Dụng (Peripheral-Based Games)
Sự hưng thịnh và suy tàn của phụ kiện game bằng nhựa
Từ khẩu súng ánh sáng của Magnavox Odyssey vào năm 1972 đến Guitar Hero Live vào năm 2015, ngành game đã không ngừng thử nghiệm với các phụ kiện ngoài bộ điều khiển tiêu chuẩn. Khẩu súng ánh sáng Shooting Gallery cho phép người chơi nhắm bắn vào TV của họ, đặt nền móng cho hàng thập kỷ phụ kiện sáng tạo.
Những phụ kiện này mang lại sự nhập vai mà các bộ điều khiển thông thường không thể sánh bằng. Guitar Hero biến người chơi thành những ngôi sao nhạc rock, Dance Dance Revolution khiến họ phải vận động đổ mồ hôi, và các game bắn súng súng ánh sáng như Time Crisis tái tạo cảm giác hồi hộp của những trận đấu súng trong khu arcade.
Nhưng cuối cùng, những cây đàn guitar nhựa được cất đi, thảm nhảy được gấp lại, và súng ánh sáng ngừng hoạt động hoàn toàn.
Tại sao chúng biến mất?
- Điều khiển chuyển động và VR lên ngôi: Thay vì các phụ kiện riêng biệt, các hệ thống như Wii, Kinect và VR đã thay thế nhiều thiết bị ngoại vi.
- Công nghệ súng ánh sáng trở nên lỗi thời: Súng ánh sáng cổ điển không hoạt động trên các màn hình LCD/LED hiện đại.
Game sử dụng thiết bị ngoại vi không biến mất – nó đã chuyển mình. Lối chơi thiên về nhịp điệu của Guitar Hero và DDR đang phát triển mạnh mẽ trong Beat Saber và Synth Riders, nơi công nghệ theo dõi chuyển động VR thay thế các nhạc cụ bằng nhựa.
Mặc dù các khu arcade vẫn có các trò chơi bắn súng, chúng không còn sử dụng súng ánh sáng truyền thống mà dựa vào cảm biến hồng ngoại hoặc theo dõi vị trí. Và dù một số người chơi vẫn tìm lại các phụ kiện cũ và TV CRT để duy trì trải nghiệm, kỷ nguyên của các thiết bị ngoại vi bằng nhựa đã kết thúc.
3. Game Giải Đố Kiểu Lemmings (Lemmings-like Puzzle Games)
Sự suy giảm của thể loại game chiến thuật điều khiển gián tiếp
Ít có tựa game nào có tầm ảnh hưởng lớn đến mức tên của nó định nghĩa cả một thể loại, nhưng Lemmings (1991) đã làm được điều đó. Là sự kết hợp giữa giải đố và chiến thuật, Lemmings yêu cầu người chơi hướng dẫn một đám đông di chuyển vô định đến nơi an toàn bằng cách giao cho chúng các nhiệm vụ như xây cầu, đào đất và chặn đường. Không giống nhiều game giải đố cùng thời, nó không đòi hỏi phản xạ nhanh nhạy hay khớp các mẫu hình – mà là về điều khiển gián tiếp và giải quyết vấn đề chiến lược.
Mặc dù đã bán được khoảng 20 triệu bản và truyền cảm hứng cho nhiều phần tiếp theo, spin-off và vô số bản chuyển thể, Lemmings cuối cùng cũng chậm lại bước tiến của mình.
(Lemmings được lấy cảm hứng từ truyền thuyết (sai) rằng loài chuột lemming mù quáng đi theo nhau đến chỗ chết – một quan niệm sai lầm được phổ biến bởi bộ phim tài liệu dàn dựng White Wilderness (1958) của Disney.)
Tại sao chúng biến mất?
- Tốc độ chậm mất đi sức hút: Khi các game thiên về hành động trở nên thịnh hành, Lemmings bắt đầu cảm thấy lỗi thời.
- Thể loại không mở rộng: Rất ít game có thể đổi mới công thức mà không bị cảm giác như một bản sao.
- Game chiến thuật tiến hóa: Lemmings là tiền thân của các game RTS (Chiến thuật thời gian thực), nhưng Command & Conquer và Warcraft đã đẩy cơ chế của nó vào những trải nghiệm sâu sắc hơn.
Các game kiểu Lemmings đã tái xuất sau nhiều thập kỷ thông qua các tựa game indie như Flockers (2014), Zombie Night Terror (2016) và HUMANITY (2023), chứng minh rằng dù Lemmings có thể không còn dẫn đầu, ảnh hưởng của nó vẫn tiếp tục lan tỏa.
4. Game Đua Xe Trên Nước (Water Racing Games)
Từ những con sóng tốc độ cao đến mặt nước lặng yên
Trong một thời gian ngắn, các game đua jet ski và đua xe trên nước xuất hiện khắp nơi. Chúng đưa người chơi vào những con sóng không thể đoán trước, luôn thay đổi, khiến mỗi cuộc đua trở nên năng động. Dù là cảm giác hồi hộp arcade của Hydro Thunder (1999) hay khả năng điều khiển chặt chẽ của Wave Race 64 (1996), các game jet ski đã mang đến một trải nghiệm độc đáo và mượt mà.
Rồi chúng biến mất. Và theo như tôi có thể nhận thấy, không có lý do nào được chấp nhận rộng rãi cho điều này.
Tại sao chúng biến mất?
- Sự trỗi dậy của các thể loại đua xe phụ khác: Need for Speed và Burnout đã thu hút người chơi đến với đua xe đường phố.
- Một số xu hướng đơn giản là phai nhạt: Đua xe jet ski có thể chỉ là một ngách thị trường nhất thời.
- Bản thân thể loại đua xe suy giảm: Ngay cả những thương hiệu đua xe lớn cũng gặp khó khăn để duy trì sự tươi mới.
Đua xe jet ski không tiến hóa – nó đơn giản là dừng lại. Mặc dù các game đua xe hiện đại có bao gồm các đường đua trên nước, thể loại đua jet ski chuyên biệt gần như đã biến mất. Nỗ lực lớn cuối cùng, Riptide GP: Renegade (2016), đã không thể khơi lại sự quan tâm của giới game thủ. Hiện tại, những con sóng đã lặng yên.
5. Game Nhập Vai Thần Linh (God Games)
Sự hưng thịnh và biến mất của việc “nhập vai Chúa Trời”
Thể loại game nhập vai thần linh (God Game) được Peter Molyneux tiên phong. Sau khi chỉ bán được hai bản game đầu tiên của mình (một trong số đó, ông nghi ngờ, được mua bởi chính mẹ ông), ông đã thành lập Bullfrog Productions và tạo ra Populous (1989).
Populous cho phép người chơi định hình địa hình, hướng dẫn các nền văn minh và sử dụng quyền năng thần thánh. Nó đã truyền cảm hứng cho SimEarth (1990), một game mô phỏng sự tiến hóa của hành tinh, và Black & White (2001), nơi người chơi có thể trở thành một vị thần nhân từ hoặc đầy báo thù.
Nhưng theo thời gian, các game nhập vai thần linh dần biến mất – không phải vì chúng bị thay thế, mà vì chúng đơn giản là không còn xuất hiện.
Tại sao chúng biến mất?
- Game mô phỏng và chiến thuật lên ngôi: Civilization và Total War mang lại cho người chơi quyền kiểm soát trực tiếp hơn đối với xã hội, khiến ảnh hưởng gián tiếp trở nên kém hấp dẫn.
- Kỳ vọng của người chơi thay đổi: God Games thường thiếu mục tiêu rõ ràng, đẩy người chơi hướng tới những trải nghiệm có cấu trúc hơn.
- Số phận tương tự SimCity: Sự ra mắt thảm hại của SimCity (2013) đã gây thiệt hại cho thể loại, ngay cả khi các game xây dựng thành phố vẫn tồn tại.
Các game nhập vai thần linh không tiến hóa – chúng phai nhạt. Mặc dù các tựa game indie như Reus (2013) và WorldBox (2018) vẫn thử nghiệm với cơ chế của god game, nhưng thể loại god game thuần túy – loại game cho phép người chơi định hình và cai trị các nền văn minh – giờ đây chỉ còn là một di vật của lịch sử game.
Bị lãng quên, nhưng không thực sự mất đi
Các thể loại game không bao giờ thực sự biến mất – chúng tiến hóa, lùi vào hậu trường, hoặc ảnh hưởng đến những gì xuất hiện tiếp theo. Những ý tưởng cốt lõi đằng sau chúng vẫn tồn tại, được tái sử dụng theo những cách mới. Sự căng thẳng của kinh dị góc nhìn cố định sống sót trong kinh dị sinh tồn góc nhìn thứ nhất. Ảnh hưởng của god game có thể được nhìn thấy trong các game mô phỏng sandbox. Ngay cả các game nhịp điệu, từng phụ thuộc vào các thiết bị ngoại vi bằng nhựa, cũng đã tìm thấy một cuộc đời thứ hai trong VR.
Nhưng trong khi những mảnh ghép của các thể loại này vẫn còn, hình thức thuần túy của chúng khó có thể trở lại dòng chính. Điều đó không có nghĩa là chúng đã biến mất hoàn toàn. Tôi thực sự biết ơn vì các nhà phát triển game indie đã giữ cho những ý tưởng này tồn tại, tạo ra những tựa game nắm bắt được tinh thần của những gì đã làm nên sự vĩ đại của chúng – dù là thông qua những bản hồi sinh lấy cảm hứng từ retro hay những cách tiếp cận mới mẻ với cơ chế cũ. Còn những thể loại game nào khác đã phai nhạt khỏi dòng chính mà bạn muốn chia sẻ?
