Vào những năm đầu thập niên 90, cụm từ “bản sao Doom” (Doom clone) không mang nghĩa tiêu cực. Ngược lại, nó là một biểu tượng danh dự, một dấu hiệu cho thấy bạn đang sở hữu một trò chơi đẫm máu, đầy hành động và cực kỳ giải trí. Mặc dù Wolfenstein 3D ra đời trước và đặt nền móng kỹ thuật, nhưng chính Doom mới là vụ nổ lớn, mở ra kỷ nguyên mới. Nó không phải là game FPS đầu tiên, nhưng chắc chắn là tựa game đầu tiên tạo ra cú hích khổng lồ, khiến cả thế giới phải chú ý đến. Trong nhiều năm sau đó, bất kỳ trò chơi nào dám đi theo con đường hành động nhanh, né tránh liên tục và tiêu diệt quái vật đều bị gọi là “bản sao Doom”, dù tốt hay xấu.
Tuy nhiên, không phải tất cả “bản sao Doom” đều chỉ là những bản sao chép đơn thuần. Một số tựa game đã khẳng định vị thế của mình bằng phong cách riêng, nội dung sâu sắc và tiếng nói độc đáo. Chúng đã khai thác thiết kế màn chơi, yếu tố chiều dọc, tông màu và cơ chế gameplay theo những cách đáng kinh ngạc, khiến người chơi phải thốt lên: “Đây thực sự khác biệt.” Những trò chơi này có thể tương tự Doom về mặt cơ học, nhưng chúng đã tự tạo lối đi riêng trong thể loại này thông qua những đặc điểm độc đáo, cắm cờ riêng của mình và đứng vững trong cái bóng của gã diệt quỷ huyền thoại đến từ Sao Hỏa.
6. Wolfenstein 3D: Nền tảng của Thể loại FPS
Kẻ khai sinh dòng game FPS mở đường
Hãy bắt đầu với cha đẻ của sự hỗn loạn FPS. Trước Doom, có Wolfenstein 3D — trò chơi đã đặt nền móng và định hình thể loại này một cách rõ ràng. Nó không có khả năng nhắm mục tiêu theo chiều dọc hay hiệu ứng ánh sáng phức tạp, nhưng Wolf 3D chưa bao giờ cần đến những thứ đó. Tựa game này sở hữu tốc độ chóng mặt, súng ống, các hành lang mê cung, khu vực bí mật chứa đầy kho báu và vũ khí, cùng với những tên Đức Quốc xã được tạo hình bằng pixel sẵn sàng hứng đạn. Wolf 3D là trò chơi đã biến kỹ năng strafing (di chuyển ngang) thành bản năng thứ hai cho cả một thế hệ game thủ – nếu bạn ngừng di chuyển, bạn đã cầm chắc cái chết.
Mặc dù về mặt kỹ thuật, Wolf 3D còn nguyên thủy hơn Doom, nhưng nó mang tính cách mạng. Đây là lần đầu tiên chúng ta thấy các sprite 2D có thể trông và tạo cảm giác hiệu quả như thế nào trong không gian 3D, và lối chơi “chạy nhanh, bắn nhanh hơn” đã ra đời từ đây. Tôi vẫn nhớ lần đầu tiên tôi mở một bức tường bí mật khi anh trai tôi nói rằng đó là điều tôi có thể làm trong trò chơi. Âm thanh cộc cộc của đá, cùng với cảm giác phấn khích khi tìm thấy một kho đạn ẩn phía sau. Wolfenstein 3D có thể không có lượng người hâm mộ cuồng nhiệt như Doom một năm rưỡi sau đó, nhưng nó đã giành được vị trí của mình bằng cách đi tiên phong. Không có Wolf, không có Doom – không cần bàn cãi.
Hình ảnh sản phẩm game Wolfenstein 3D, tựa game FPS đặt nền móng cho thể loại bắn súng góc nhìn thứ nhất.
5. Powerslave (Exhumed): Một Metroidvania Ẩn Mình Trước Thời Đại
Game Metroidvania khi khái niệm này chưa phổ biến
Có hai phiên bản của Powerslave (hoặc Exhumed, tùy thuộc vào nơi bạn chơi). Có phiên bản PC/DOS tiêu chuẩn, về cơ bản là một “bản sao Doom” thông thường với lớp vỏ bọc sa mạc. Mặt khác là phiên bản Sega Saturn, một thế giới hoàn toàn khác biệt. Những ngôi đền Ai Cập cổ đại, lăng mộ ma quái, xác ướp và quái vật – tất cả được gói gọn trong một cấu trúc phi tuyến tính, nơi bạn nhận được sức mạnh và kỹ năng mới thông qua quá trình chơi để quay lại và tiếp cận các khu vực bị khóa trước đó. Powerslave đã có những đặc điểm và yếu tố của một tựa game Metroidvania trước khi thể loại này trở nên thịnh hành.
Điều vẫn còn đáng kinh ngạc về trò chơi này là mức độ tham vọng của nó vào thời điểm đó (phiên bản port cho Sega Saturn). Nó có ánh sáng đẹp mắt, không khí huyền bí và đầy thách thức – những khả năng mở khóa mang lại cảm giác có ý nghĩa. Thay vì nhặt một thẻ từ để mở cửa, bạn nhận được sức mạnh thay đổi toàn bộ hệ thống di chuyển hoặc khám phá của mình. Ngày nay, PowerSlave Exhumed của Nightdive là trò chơi bạn nên trải nghiệm – một bản remaster hoàn chỉnh kết hợp những yếu tố tốt nhất của phiên bản Saturn và DOS thành một gói gọn gàng, hiện đại. Nếu bạn chưa từng chơi viên ngọc quý này trước đây, hãy khắc phục ngay lập tức – nếu có một trò chơi từ thời đó thực sự xứng đáng được làm lại, thì đó chính là PowerSlave.
Cảnh chơi game Powerslave Exhumed, cho thấy đồ họa môi trường cổ đại và lối chơi bắn súng độc đáo kiểu Metroidvania.
4. Duke Nukem 3D: Nâng Tầm Cơ Chế Hành Động, Đậm Chất Riêng
Mang đến phong cách “cool ngầu” hơn cả Doom
Duke Nukem 3D đã khiến Doom Marine trông như một cậu bé ngoan (trong một thời gian). Đây là một trò chơi mà nhân vật chính toát ra cá tính mạnh mẽ và trở thành biểu tượng văn hóa đại chúng. Duke cục cằn, tự tin và đúng nghĩa là một anh hùng hành động phóng đại mà anh ta được tạo ra để nhại lại. Thế giới của anh ta là một sự phản ánh của sự hỗn loạn đó – các câu lạc bộ thoát y, người ngoài hành tinh, quái vật đột biến và những khẩu shotgun được giấu sau máy bán nước ngọt. Khi còn nhỏ chơi trò này trên một chiếc PC cũ kỹ, tôi vẫn nhớ rõ mình đã vội vàng tắt màn hình khi những cô gái nhảy múa ăn mặc hở hang xuất hiện… và sau đó bật lại khi không có ai.
Tuy nhiên, với Duke Nukem, không chỉ có cá tính. Về mặt cơ học, trò chơi này chặt chẽ hơn Doom ở nhiều khía cạnh – có nhiều yếu tố chiều dọc hơn, nhiều tương tác hơn và chiều sâu chiến thuật hơn trong cách tiếp cận các đấu trường. Jetpack, mìn laser kích hoạt và súng thu nhỏ trong trò chơi đã thêm một lớp hỗn loạn khiến mỗi cấp độ đều mang lại cảm giác mới mẻ. Gọi Duke Nukem là “bản sao Doom” thực sự là một sự đánh giá thấp. Thay vào đó, nó là một cuộc nổi loạn toàn diện chống lại mọi thứ im lặng và nghiêm túc trong các game bắn súng. Duke Nukem 3D đã lấy bản thiết kế của Doom, phun sơn graffiti lên đó, đốt cháy nó và dùng nó để châm điếu xì gà của mình.
Nhân vật Duke Nukem với khẩu súng trên tay, thể hiện phong cách hành động cá tính trong game Duke Nukem 3D, một FPS kinh điển.
3. Rise of the Triad: Bản Sao Doom Hài Hước và Táo Bạo
Tựa game biết mình là bản sao và tận dụng điều đó
Rise of the Triad mang lại cảm giác như một giấc mơ sốt khi lần đầu tiên tôi chơi bản remaster DOS của nó. Bạn chọn một trong năm đặc vụ khác nhau, mỗi người có chỉ số máu, tốc độ và sát thương riêng. Bạn chiến đấu với những kẻ thù là con người được số hóa thay vì quái vật pixel – những kẻ thù này về cơ bản chỉ là các nhà phát triển đang cười và giả vờ bị nổ tung, gợi nhớ về một thời mà những hạn chế về ngân sách không thực sự quan trọng, và những người như Sam Lake chỉ đơn giản là đưa khuôn mặt của mình vào các nhân vật để trò chơi của họ ra đời. Rise of the Triad có một cá tính riêng biệt, hài hước một cách lố bịch, giống như một bộ phim hành động cường điệu được nhét vào một đĩa mềm. Kì lạ, đầy tham vọng và giải trí hơn nhiều so với lẽ thường, Rise of the Triad đích thực là một “bản sao Doom”, nhưng nó lại được bỏ qua mọi lỗi lầm vì quá đỗi vui nhộn.
Điều thực sự làm nên sự khác biệt của trò chơi này là sự ám ảnh của nó với điểm số và các power-up. Bạn sẽ thu thập các token điểm số lơ lửng trong khi né tránh những quả cầu lửa và biến kẻ thù thành từng mảnh, với mọi thứ trong game đều nổ tung, đến mức bạn sẽ mất cảm giác với cảnh tượng máu me. Bạn nổ tung. Chúng nổ tung. Ngay cả các linh mục trong game cũng nổ tung. Kết hợp điều đó với yếu tố chiều dọc mà các nhà phát triển đã thêm vào, bạn có một thứ gì đó rất khác biệt so với Doom về tính cách, đến mức không thể bỏ qua. Nó có thể không đạt được đỉnh cao văn hóa như các tựa game cùng thời, nhưng nó hoàn toàn tạo ra một chỗ đứng riêng, và bản remaster Ludicrous Edition của nó là cách hoàn hảo để trải nghiệm nó ngày nay.
Hình ảnh gameplay Rise of the Triad: Ludicrous Edition, minh họa các màn chơi đầy hành động và yếu tố hài hước của tựa game FPS này.
2. Heretic + Hexen: Cặp Đôi Pháp Thuật Với Công Thức Doom
Hexen đặc biệt nổi bật với cách tiếp cận mới mẻ công thức Doom
Cả hai trò chơi này đều không thể nhầm lẫn là Doom dưới lớp vỏ – cùng một engine, cùng chuyển động nhanh, cùng nhà phát hành và thậm chí cùng sự điên cuồng của lối chơi chạy-và-bắn. Tuy nhiên, chúng thay thế cưa máy và shotgun bằng gậy phép, tia sét và những cuốn sách cổ. Lấy bối cảnh trong một thế giới giả tưởng đen tối, Heretic mang công thức FPS tương tự từ Doom đến với các pháp sư sử dụng phép thuật, nâng mọi thứ lên một tầm cao mới. Đặc biệt ở phần tiếp theo, Hexen, bạn chọn từ ba lớp nhân vật có thể chơi được – chiến binh, tu sĩ và pháp sư – mỗi lớp có vũ khí và cách tiếp cận riêng. Bạn có thể chọn giữ khoảng cách và tung phép, hoặc xông thẳng vào chiến trường với chùy và nắm đấm. Hoặc, bạn có thể tìm thấy một lối chơi trung gian trong tu sĩ.
Tuy nhiên, thiết kế màn chơi của Hexen phức tạp hơn nhiều so với Doom. Bạn sẽ mở khóa các khu vực mới trong các bản đồ cũ bằng các chìa khóa hoặc khả năng mà bạn có được nhiều giờ sau đó, thay vì chỉ tìm và nhặt thẻ từ cho cánh cửa tiếp theo. Chiến đấu trong game vẫn giữ được sự tàn bạo, nhưng trong Heretic, nó đi kèm với phép thuật, ma thuật và các di vật thánh. Đây là tiền thân của công thức Souls, chỉ sớm hơn hai thập kỷ và kết hợp với một game bắn súng góc nhìn thứ nhất.
1. Blood: Game Build Engine Xuất Sắc Nhất Mọi Thời Đại
Và bản remaster Fresh Supply là trải nghiệm Kex Engine tuyệt vời nhất
Không có gì bí mật khi Blood là “bản sao Doom” yêu thích của tôi, đồng thời cũng là tựa game DOS yêu thích của tôi. Không, đó không chỉ vì những thùng máu me và yếu tố kinh dị hài hước – mà còn vì vai diễn khó quên của Caleb do Stephan Weyte lồng tiếng. Anh ấy cũng lồng tiếng cho Captain Claw, nhân vật chính trong một trong những game platformer yêu thích mọi thời đại của tôi. Caleb là một nhân vật tỉnh dậy sau nhiều thế kỷ với mối hận thù chống lại một con quỷ đã lừa anh ta dẫn đầu một giáo phái và sau đó phản bội anh ta. Giờ đây, anh ta đầy rẫy những câu thoại dí dỏm mà chỉ anh ta mới cười. Hãy nghĩ đến Ash từ Evil Dead, nhưng độc ác hơn, bất tử và có khiếu hài hước bệnh hoạn – Blood biết nó thật lố bịch, và nó tận hưởng điều đó.
Về mặt cơ học, Blood đã làm mọi thứ đúng đắn. Vũ khí điên rồ – một khẩu súng bắn pháo sáng, những thanh thuốc nổ không giới hạn, một con búp bê voodoo và một cái đinh ba cho những khi bạn muốn đối mặt trực tiếp với lũ quỷ và tín đồ. Kẻ thù nhanh, ồn ào và rất đông, và thiết kế màn chơi đầy sáng tạo và mang tính không khí. Và giờ đây, nhờ bản remaster tuyệt vời của Nightdive, Fresh Supply, không có lý do gì để bỏ lỡ nó. Đó là cách tốt nhất để chơi một trong những game Build Engine hay nhất từng được tạo ra. Trong số tất cả các bản remaster mà chúng ta đã nhận được cho các tựa game FPS cổ điển, đây là bản đã hoàn thiện một cách xuất sắc nhất.
Cảnh trong game Blood: Fresh Supply, với nhân vật Caleb sử dụng vũ khí đặc trưng trong bối cảnh kinh dị gothic, tựa game Build Engine kinh điển.
Những “bản sao” này đã đứng vững trước thử thách thời gian
Nếu bạn định quay lại kỷ nguyên của các bản sao Doom, hãy bắt đầu với những cái tên này. Thay vì gọi chúng là “bản sao”, chúng ta hãy gọi chúng là những “người họ hàng cùng huyết thống” – những huyền thoại theo cách riêng của chúng.
Phần lớn các “bản sao Doom” đã bị lãng quên theo thời gian, và có lý do chính đáng. Các tựa game như CyberMage, TekWar, Blake Stone và Corridor 7 đã cố gắng kiếm tiền dựa trên công thức của Doom, nhưng lại thiếu đi linh hồn, phong cách hoặc khả năng tồn tại lâu dài. Mặt khác, những trò chơi như Blood và PowerSlave đã tự tạo ra bản sắc riêng, tìm thấy lượng người hâm mộ trung thành và đứng vững trước thử thách của thời gian.
Nếu bạn muốn khám phá lại kỷ nguyên vàng của các “bản sao Doom”, hãy bắt đầu với những cái tên được nêu bật trong bài viết này. Chúng không chỉ đơn thuần là những bản sao chép, mà thực sự là những “người họ hàng cùng huyết thống” trong thế giới game FPS kinh điển. Hãy chia sẻ ý kiến của bạn về những tựa game này và xem thêm các bài đánh giá game retro khác trên dancongnghe.net để không bỏ lỡ những viên ngọc quý khác của làng game!
