Quá trình lắp ráp một bộ PC mới tiềm ẩn nhiều rủi ro có thể khiến bạn mất hàng trăm đô la hoặc gây ra những căng thẳng không đáng có. Từ việc chọn sai linh kiện, vô tình làm hỏng chúng, cho đến việc lo lắng thái quá sau khi đã hoàn thành lắp đặt, mọi giai đoạn đều cần sự cẩn trọng. Tuy nhiên, một trong những khoảnh khắc hồi hộp nhất đối với người tự lắp PC, đặc biệt là những người mới, chính là lần khởi động hệ thống đầu tiên.
Một lần khởi động thất bại có thể dễ dàng khiến bạn tin rằng có điều gì đó nghiêm trọng đã xảy ra với chiếc PC mới toanh của mình. Nhưng đừng lo lắng! Có những bước kiểm tra đơn giản và quan trọng mà bạn có thể thực hiện trước khi nhấn nút nguồn, giúp phát hiện và khắc phục các lỗi thường gặp. Danh sách này tập trung vào các vấn đề dễ bỏ qua hơn là những hư hỏng vật lý rõ ràng như chân CPU cong hay PCB nứt vỡ. Hãy cùng dancongnghe.net khám phá 7 điểm mấu chốt này để đảm bảo lần khởi động đầu tiên của bạn diễn ra suôn sẻ nhất.
Card đồ họa Gigabyte GeForce RTX 4070 Ti Gaming OC lắp trong PC có đèn RGB, tượng trưng cho quá trình lắp ráp PC hoàn chỉnh.
7. Đảm Bảo Bo Mạch Chủ Có Phiên Bản BIOS Tương Thích
Đây là một sai lầm mà những người mới tự lắp ráp PC lần đầu thường dễ bỏ qua. Nếu bạn kết hợp một CPU đời mới nhất với một bo mạch chủ ra mắt sớm hơn một chút, có khả năng bo mạch chủ được xuất xưởng với phiên bản BIOS không tương thích với CPU của bạn. Khởi động chiếc máy mới lắp trong tình huống này sẽ dẫn đến việc không thể khởi động (failed boot) hoặc lặp lại vòng lặp khởi động (boot loop) khi bo mạch chủ cố gắng (nhưng thất bại) nhận diện CPU.
Quy trình cập nhật BIOS lên phiên bản phù hợp sẽ khác nhau tùy thuộc vào mẫu bo mạch chủ của bạn. Nếu bo mạch chủ có nút “BIOS flashback” hoặc “Q-Flash Plus”, bạn chỉ cần cắm USB chứa file BIOS mới nhất và flash nó lên bo mạch chủ mà không cần CPU, RAM hay GPU. Tuy nhiên, nếu không có tính năng này, bạn sẽ phải tạm thời lắp một CPU khác tương thích với phiên bản BIOS cũ để có thể truy cập BIOS và sử dụng USB để cập nhật. Sau khi cập nhật, bạn mới có thể tháo CPU tạm thời và lắp CPU mới vào để tiếp tục khởi động PC. Việc này có thể tốn thời gian nhưng lại rất quan trọng để tránh “treo máy” ngay từ đầu.
Màn hình BIOS của ROG Ally X với nút "Y" được đánh dấu, minh họa cho việc kiểm tra và cập nhật BIOS.
6. Kết Nối Đúng Đầu Cắm Quạt và RGB
Khi tự lắp PC, bạn sẽ phải đối mặt với rất nhiều quạt và các linh kiện ARGB (Addressable RGB). Với quạt tản nhiệt CPU, nhiều quạt case, dây nối dài RGB, dải đèn LED và nhiều thứ khác, việc cắm đúng tất cả các kết nối có thể trở nên căng thẳng. Quan trọng nhất, bạn cần đảm bảo sử dụng đúng các đầu cắm CPU_FAN và CPU_OPT (nếu cần) cho quạt tản nhiệt CPU của mình. Nếu bộ tản nhiệt của bạn có dây cáp RGB/ARGB, nó cũng cần được cắm vào đầu cắm tương ứng trên bo mạch chủ.
Ngoài ra, càng nhiều quạt case, bạn càng cần nhiều đầu cắm quạt và ARGB (nếu có) trên bo mạch chủ. Trừ khi bạn có một bộ chia quạt (fan hub) để điều khiển tất cả quạt case, bạn có thể hết đầu cắm trên bo mạch chủ. Trước khi khởi động PC, hãy đảm bảo bạn đã kết nối tất cả các dây cáp quạt và ARGB vào đúng đầu cắm. Nếu không, quạt có thể không quay hoặc đèn không sáng khi khởi động PC. Đặc biệt lưu ý, việc cắm quạt RGB (4-pin 12V) vào đầu cắm ARGB (3-pin 5V) có thể gây hỏng hóc, vì vậy hãy kiểm tra kỹ các kết nối, ngay cả khi chúng trông có vẻ phù hợp về mặt vật lý.
Cận cảnh đầu cắm CPU_FAN trên bo mạch chủ AM5, vị trí quan trọng cần cắm quạt tản nhiệt CPU đúng cách.
5. Mọi Cáp Nguồn Phải Được Cắm Chắc Chắn
Nghe có vẻ hiển nhiên rằng mọi cáp nguồn cần được cắm đúng vào các vị trí tương ứng trước khi khởi động PC. Tuy nhiên, tùy thuộc vào kinh nghiệm và sự quen thuộc của bạn với phần cứng, bạn có thể bỏ qua bước kiểm tra tưởng chừng đơn giản này. Trong khi bạn thường khó bỏ lỡ các kết nối phổ biến như cáp nguồn 24-pin cho bo mạch chủ, cáp nguồn CPU 8-pin và cáp PCIe cho GPU, bạn có thể quên cắm các cáp khác ít phổ biến hơn.
Một trong số đó là cáp nguồn CPU phụ, cần thiết cho các bộ vi xử lý cao cấp hoặc khi ép xung. Bạn sẽ tìm thấy khe cắm này bên cạnh khe cắm nguồn CPU 8-pin thông thường; việc quên kết nối nó có thể dẫn đến lỗi khởi động nếu CPU của bạn cần nhiều điện năng hơn so với những gì nó có thể nhận từ một đầu nối 8-pin đơn lẻ. Một vấn đề khác có thể xảy ra là các cáp được cắm không chặt, đặc biệt là những cáp cần nhiều lực ấn như cáp 24-pin của bo mạch chủ.
Dù ít phổ biến hơn, bạn cũng có thể quên cắm cáp nguồn ở một trong hai đầu, tức là đầu cắm vào bộ nguồn (PSU) hoặc đầu cắm vào linh kiện. Nếu bạn khởi động PC mà không đảm bảo tất cả các kết nối đã chắc chắn, bạn sẽ kết thúc với một chiếc PC không phản hồi và tự hỏi điều gì đã sai.
Đầu cắm nguồn CPU trên bo mạch chủ NZXT N7 B650E, minh họa việc cắm cáp nguồn CPU đúng và đủ.
4. Không Để Cáp Lỏng Lẻo Vướng Vào Quạt
Nếu bạn đã từng tự lắp PC, bạn sẽ biết có bao nhiêu dây cáp chạy quanh bên trong thùng máy. Nếu bạn đã dành hàng giờ để lắp ráp các linh kiện, bạn có thể quá mệt mỏi để sắp xếp mọi thứ gọn gàng, ngay cả ở mặt trước của bo mạch chủ. Điều này có thể dẫn đến việc, ví dụ, một dây cáp quạt AIO hoặc cáp nguồn CPU bị vướng vào quạt tản nhiệt CPU hoặc quạt két nước đang quay khi bạn bật PC.
Để tránh điều đó, hãy dành một chút thời gian để kiểm tra lại toàn bộ PC của bạn, xác nhận rằng không có dây cáp nào bị lỏng lẻo đi vào những vị trí không nên. Nếu một dây cáp có quá nhiều phần thừa, bạn có thể gấp gọn lại và buộc nó bằng một sợi dây rút nhỏ. Bạn cũng có thể đẩy các dây cáp như vậy sát vào các khu vực an toàn trên bo mạch chủ, chẳng hạn như giữa các khe RAM hoặc gần socket CPU, nơi chúng sẽ không gây ra bất kỳ vấn đề nào. Việc quản lý cáp gọn gàng không chỉ giúp tăng tính thẩm mỹ mà còn cải thiện luồng không khí và đảm bảo an toàn cho linh kiện.
Cận cảnh bên trong một bộ PC gaming đã tháo nắp hông, thể hiện sự phức tạp của việc quản lý cáp.
3. Cắm RAM Sâu Hoàn Toàn Vào Khe
Bạn có thể đã thấy các hướng dẫn lắp PC và những người khác khuyên nên đợi tiếng “click” của chốt để đảm bảo rằng bạn đã cắm các mô-đun RAM hoàn toàn vào. Tuy nhiên, thực tế là ngay cả sau khi nghe thấy tiếng “click”, vẫn có thể các chân tiếp xúc trên RAM của bạn chưa tiếp xúc hoàn toàn với khe cắm. Bản thân người viết đã từng trải qua điều này — một chiếc PC mới lắp không hoạt động, và sau đó tôi nhận thấy một số chân tiếp xúc màu vàng của một trong các thanh RAM vẫn còn lộ ra.
Tôi đã tháo ra và cắm lại thanh DIMM cho đến khi không còn thấy các chân tiếp xúc nữa, và PC đã khởi động chính xác. Việc lắp RAM đôi khi đòi hỏi nhiều lực hơn những gì người mới lắp ráp cảm thấy thoải mái, và do đó, họ thường để nó không được cắm chặt. Một điều khác cần nhớ là bạn nên luôn mở các chốt ở hai đầu khe RAM trước khi đẩy thanh RAM vào. Đảm bảo cả hai chốt đều đóng lại hoàn toàn sau khi RAM đã được cắm.
Người dùng đang lắp đặt mô-đun RAM vào khe cắm trên bo mạch chủ, minh họa thao tác cắm RAM đúng cách.
2. Lắp SSD M.2 Đúng Cách, Tránh Gây Hỏng Hóc
Đây là một lỗi khác mà những người mới tự lắp PC thường mắc phải. Việc lắp đặt SSD M.2 thường bao gồm các bước: tháo tản nhiệt được lắp sẵn (nếu có), cắm SSD vào khe theo một góc nghiêng, nhẹ nhàng ấn xuống cho đến khi nó cố định, lắp ốc standoff (nếu chưa có), sau đó vặn ốc giữ SSD vào vị trí (ốc sẽ xuyên qua SSD/tản nhiệt và gắn vào standoff).
Một vài điều có thể sai trong quá trình này. Nếu bạn muốn kiểm tra xem mình có mắc phải một trong những lỗi phổ biến đó không, hãy kiểm tra lại và xem liệu bạn đã sử dụng ốc standoff trước khi vặn ốc giữ SSD/tản nhiệt hay chưa. Nếu không, SSD sẽ bị cong, chịu áp lực không đáng có. Một điều khác cần kiểm tra là liệu bạn đã bóc lớp màng bảo vệ bằng nhựa ra khỏi tản nhiệt trước khi lắp nó lên trên SSD hay không. Nếu còn lớp màng đó, tản nhiệt sẽ không thể làm mát SSD đúng cách, dẫn đến hiệu năng giảm sút đáng kể.
Người dùng đang giữ mô-đun SSD M.2 trên bo mạch chủ, minh họa việc lắp đặt SSD M.2 cần chú ý đến ốc standoff.
1. Gắn Tản Nhiệt CPU Chuẩn Xác Và Đủ Lực Ép
Tôi đã thấy điều này ở nhiều bộ PC tự lắp trong quá khứ — nhiệt độ CPU cao bất thường trên một bộ máy mới lắp, ngay cả sau khi đã sử dụng keo tản nhiệt chất lượng. Hầu hết các trường hợp, thủ phạm hóa ra là một bộ tản nhiệt CPU được lắp không đúng cách. Giống như các mô-đun RAM, việc ấn tản nhiệt xuống đòi hỏi nhiều lực hơn bạn nghĩ. Lực ép không đủ sẽ dẫn đến tiếp xúc không hoàn hảo giữa tản nhiệt và bề mặt IHS (Integrated Heat Spreader) của CPU, gây ra nhiệt độ cao.
Để đảm bảo bạn không phát hiện ra điều này sau đó, hãy tháo tản nhiệt CPU ra, lau sạch lớp keo tản nhiệt cũ, bôi một lớp keo mới và lắp lại tản nhiệt với đủ lực ép. Đảm bảo các ốc vít được siết đều theo hình chữ “X” để phân bố lực ép đồng đều. Sau đó, hãy kiểm tra nhiệt độ CPU khi ở trạng thái nhàn rỗi (idle). Nếu CPU của bạn không bị giảm xung (thermal throttling) và đang chạy trong khoảng 50-60℃ hoặc thấp hơn, thì bộ tản nhiệt của bạn đang hoạt động tốt.
Khối tản nhiệt nước (waterblock) của bộ tản nhiệt AIO được gắn trên bo mạch chủ, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc lắp tản nhiệt CPU đúng lực ép.
Một Vài Kiểm Tra Nhanh Có Thể Cứu Lần Khởi Động PC Đầu Tiên Của Bạn Khỏi Thất Bại
Lần khởi động đầu tiên (hay chính xác hơn là POST – Power-On Self-Test) sau khi lắp ráp PC là một khoảnh khắc quý giá, một khoảnh khắc có thể mang lại tiếng thở phào nhẹ nhõm hoặc cảm giác tuyệt vọng. Có lẽ điều đó nghe có vẻ quá kịch tính, nhưng đó là cảm giác mà một người mới lắp ráp lần đầu có thể trải qua. Nếu bạn đã làm theo hướng dẫn lắp ráp một cách tỉ mỉ, bạn chỉ cần thực hiện thêm một vài kiểm tra bổ sung này để đảm bảo lần khởi động đầu tiên diễn ra suôn sẻ. Những kiểm tra này sẽ không tốn nhiều thời gian, nhưng sẽ đảm bảo rằng trải nghiệm lắp ráp PC của bạn sẽ không bị vấy bẩn bởi một lần khởi động thất bại. Hãy cẩn thận, kiên nhẫn và tận hưởng thành quả của mình!
